Öncelikle analiz yapılacak finansal tabloların doğru olması ve gerçeği yansıtması şarttır. Ülkemizde halka açık şirketlerin finansal tabloları büyük ölçüde gerçek durumu yansıtmaktadır. Zira sermaye piyasası kurumları için Türkiye Muhasebe/Finansal Raporlama Standartlarına (TMS/TFRS) uyum zorunlu hale getirilmiştir. Böylece finansal raporlama alanında ortak dil kullanılması ve güvenilir bilgiye ulaşılması sağlanmıştır. Bu şekilde de pratik analize ve yorumlamaya imkan veren bir ortam yaratılmıştır.
Daha ne olsun?
Ancak bundan ne ölçüde iş hayatına yarar sağlandığı tam olarak anlaşılamıyor.
Oysa sunduğu faydalara bakacak olursak;
Ancak doğru yorumlamak şartıyla…
Bunun için de zaman ayrılıp incelendiğinde; dönemsel finansal sonuçların, faaliyet raporlarının ve yatırımcı sunumlarının iş hayatına katkıları inkar edilemez.
Bu tabloların ve dipnotların basına açıklanan kısa özetleri bazen yanıltıcı sonuca götürebiliyor. Genelde de bu özet bilgiler faaliyet etkinliğine ait oluyor.
Örneğin bir perakende zincirin duyurusunda; ilk 6 aylık dönemin, geçen senenin aynı dönemi ile kıyaslamasından çıkan yüzde 33 gibi başarılı bir ciro artış oranı dikkat çekiyor. Ancak verimliliği ölçebilmek açısından ikinci aşamada yine iki dönem arasında (yani 1 senelik zaman diliminde) şube sayılarındaki artış oranının da (veya metrekare artışının) bilinmesi gerekiyor. Böylece birebir bazda reel büyüme olup olmadığını öğrenme imkanı oluyor. Aynı şekilde bu dönemler arasındaki çalışan sayısı değişimini de göreceğiz ki, çalışan başına satış tutarının da hangi oranda arttığını veya azaldığını anlayabileceğiz.
Evet mağaza sayısında da çalışan sayısında da dönem içindeki değişim ek bilgi olarak bu kısa açıklamada veriliyor ama buradan doğru sonuç çıkmıyor. Çünkü eldeki bu bilgilere göre, fiziki büyüme yüzde 7 gözükürken, ortaya da %33-%7=%26 olarak enflasyon oranını da aşan, başarılı bir ciro artışı çıkıyor.
Oysa açıklamayı bırakıp finansal tabloya ve dipnotlarına baktığımızda görüyoruz ki; bir sene arayla yaşanan fiziki büyüme %14 olduğundan, %33-%14= %19 olarak enflasyon oranını karşılamayan ve az da olsa birebir bazda küçülmeye işaret eden bir ciro artışı gerçeği ile karşılaşıyoruz.
Bu konudaki kural; ciro kıyaslaması son iki senenin hangi dönemlerini kapsıyorsa, yapılacak diğer bütün kıyaslamalar da aynı dönemleri kapsamalıdır.
Daha çok yatırımcı sunumlarında yer alan ve verimliliğe esas teşkil eden ince hesaplar şeffaf şekilde ortaya konmaktadır.
Örneğin; yıllık cirosal artışı yüzde 23 iken birebir aynı mağazadaki ciro artışının yüzde 6’da kaldığını, aynı mağazada müşteri trafiğinin yüzde 11 azaldığını şeffaf şekilde açıklayan halka açık perakende şirketlerimiz vardır.
Peki bu tablolar kimlere ne gibi faydalar sağlıyor?
Bu finansal tabloların her bölümüne ayrı odaklanmak şarttır. Örneğin bir şirket kârlı göründüğü halde likiditesini iyi yönetemediği sık görülmüştür. Yukarda da belirttiğim gibi tedarikçiyi ve kredi vereni en çok ilgilendiren; bir şirketin kısa vadeli borçlarını mevcut varlıklarını nakde çevirerek ödeyip ödeyemeyeceğidir. Bu konuda geçmişte kaleme aldığım “Favök tutkusu boşuna değil” ve “Favök her şey mi?” başlıklı yazılarım daha da aydınlatıcı olabilir.
Finansal analizden çıkan ve performansa dair fikir veren verimlilik ölçüsü oranlar pusula niteliğindedir.
Bunların en önemlileri;
Birçok büyük özel sektör şirketi kendi yöneticilerinin sağlık durumu hakkında fikir edinmek üzere belli dönemlerde check-up yaptırırlar. Şirket sağlığı için tarama da yukarda anlattığım analizler yardımıyla gerçekleşir. Ancak ilave faydası rakiplerinize, tedarikçilerinize ve müşterilerinize ait işletmelerin sağlıkları hakkında da bilgiler edinilmesidir.
Finansal tabloların 4-5 yıllık kıyaslamasından; fiyatlandırma politikalarını değiştirenler de ödeme vadelerinde değişiklik yapanlar da stoktan kazanca ağırlık verenler de, format dışına çıkanlar da çok kolay gözükürler. İşte esasında ders niteliğinde sonuçlar üreten ve benchmarking imkanı da sunan kısmı daha çok bu tarafıdır.
Ercüment Tunçalp
Yazarımızın bu yazısı Retail Türkiye Dergisi’nde 31 Ağustos 2021 tarihinde yayınlanmıştır.