Günümüzde okutulan mikroekonomi teorisi William Stanley Jevons, Leon Walras ve Carl Menger tarafından birbirine çok yakın zamanlarda farklı çalışmalarla ortaya konulan yaklaşımlarla biçimlenmiÅŸ sonrasında Alfred Marshall, Wilfredo Pareto ile aÅŸağı yukarı bugünkü çerçevesine oturtulmuÅŸtur. Sonrasında kuÅŸkusuz pek çok katkı yapılmıştır teoriye. Eksik rekabet piyasaları bunların en önemlilerinden birisidir.
Okullarda okutulan mikroekonomi teorisi tam rekabet piyasasını esas alan bir model üzerine kuruludur. Konu ekonomi bilimi olduÄŸunda en büyük tartışma konularından birisi budur: Miroekonomi teorisinin üzerine inÅŸa edildiÄŸi tam rekabet piyasası gerçek yaÅŸamda var mıdır? Yanıt yoktur ÅŸeklinde olduÄŸunda anaakım ekonomi teorisi de tartışmalı hale geliyor.
Tam rekabet piyasasının birtakım koÅŸulları var. Çokluk veya atomizite koÅŸulu; alıcı ve satıcının çok olması demektir. Burada kastedilen çokluk alıcı ve satıcılardan hiçbirinin piyasa fiyatını belirleyememeleri veya deÄŸiÅŸtirememeleri anlamına gelir. Tam rekabet piyasasında oluÅŸan fiyat, alıcı için de satıcı için de veri ve tek fiyattır. Bölünebilme koÅŸulu; piyasada alımı ve satımı yapılan malın veya hizmetin en küçük homojen birimlere bölünebilmesi ve özellikle alıcı ve satıcıların istedikleri miktarda mal alıp satabilme imkânı anlamına gelir. Homojenlik koÅŸulu; alımı ve satımı yapılan mal veya hizmetin birimlerinin aynı olması demektir. Åžeffaflık koÅŸulu; alıcı ve satıcıların istedikleri her bilgiyi istedikleri kadar elde edebilme imkânını ifade eder. Akışkanlık koÅŸulu; mal ve hizmetlerin ve üretimde kullanılan girdilerin yer deÄŸiÅŸtirmelerini kısıtlayan unsurların bulunmaması anlamına gelir.
Bugüne kadar bu koÅŸulların bir arada bulunması, bulunsa bile sürekliliÄŸinin saÄŸlanması neredeyse imkânsızdı. Bu yüzden mikreokonominin belkemiÄŸini oluÅŸturan tam rekabet piyasası gerçek yaÅŸamda karşılaşılmayan, model olarak kullanılan bir piyasa ÅŸekli olarak deÄŸerlendiriliyordu. Gerçek yaÅŸamda karşımıza çıkan eksik rekabet piyasaları (tekelci rekabet, oligopol, düopol, monopol vb) dururken ve örneÄŸin en yaygın görülen tekelci rekabet piyasası varken rastlanması neredeyse mucize olan tam rekabet piyasasının teorinin belkemiÄŸi olarak alınması günümüz mikroekonomi teorisine en fazla yöneltilen eleÅŸtirilerin baÅŸlında geliyordu.
Bu eleÅŸtiri günümüze kadar çok haklı bir eleÅŸtiriydi. Ne var ki ilginç biçimde günümüzde e-ticaretin yayılmasıyla birlikte tam rekabet piyasasına çok yakın bir piyasa yaÅŸama geçmeye baÅŸladı.
E ticarette, tüketici açısından baÅŸka ticaret yollarında pek mümkün olmayan bazı üstünlükler söz konusu. Mesela çokluk koÅŸulu yani alıcı ve satıcının çokluÄŸu gerçekleÅŸebiliyor. Herhangi bir malın birçok satıcısı var. Alıcı da çok sayıda olunca kimse fiyatı tam olarak belirleyemiyor. Bölünebilme koÅŸulu da iÅŸliyor sayılır. Bir maldan istediÄŸiniz kadar sipariÅŸ edebilme imkânınız var. Homojenlik koÅŸulu da iÅŸliyor. SipariÅŸini verdiÄŸiniz mal birimleri aynı. Åžeffaflık koÅŸulu belki de ÅŸimdiye kadar hiç olmadığı kadar geçerli. Bir malı almadan önce o malı daha önce alanların yorumlarını, eleÅŸtirilerini, ÅŸikayetlerini okuyabiliyorsunuz. Ayrıca aynı malı satan sitelerde fiyat karşılaÅŸtırması yapabiliyorsunuz. Böylece asimetrik bilgi de büyük ölçüde ortadan kalkıyor. Tek tartışmalı konu akışkanlık konusu. E ticaretin bu konuya getirdiÄŸi bir yenilik bulunmuyor. Bununla birlikte vergi mevzuatının bu alandaki zayıflığı akışkanlığı konvansiyonel alanlara göre biraz daha rahat hale getiriyor.
Tam rekabet piyasasının bir idealden ibaret olduÄŸu, bu piyasanın gerçek yaÅŸamda bulunmadığı, dolayısıyla ekonomi teorisinin belkemiÄŸini oluÅŸturan yapının sakat olduÄŸu görüÅŸü son elli yılda neoklasik ekonomi teorisine yöneltilmiÅŸ en önemli eleÅŸtirilerden birsiydi. Ve bu eleÅŸtiri haklıydı da. Ne var ki e ticaretin tam rekabet piyasasına çok yakın bir yapıyla ortaya çıkması bu eleÅŸtiriyi geriye itmeye baÅŸladı.
E ticaretin, dünya toplam ticaret hacmi içindeki payı henüz yüzde 12’lerde bulunuyor. Henüz ticaretin tümü üzerinde etkili olması söz konusu deÄŸil. Buna karşılık zaman içinde büyüyerek konvansiyonel ticaretin ağırlığını devralmasıyla tam rekabet piyasasının çok daha yaygın biçimde egemenlik kazanması beklenebilir.
http://www.mahfiegilmez.com/2019/08/tam-rekabet-piyasas-hayalden-gercege.html